---

- BİLİŞSEL ÇARPITMALAR -
- OTOMATİK DÜŞÜNCE ÇARPITMALARI -

A B C
Algı Beyin Sonuç
Bilgi işlemede yapılan sistematik hatalar hastanın kendini, çevresini ve geleceğini olumsuz olarak algılamasını pekiştirir. Bozuk duygu ve davranışları değiştirmenin en direkt yolu, hatalı ve yanlış kodlanmış bilişleri tespit etmektir. Hasta hatalı düşüncelerini ve ben imgelerini düzelterek psikolojik acısını azaltabilir. Bu hataları aşağıdaki şekilde sıralayabiliriz:

1-Seçici Algılama
Sonucu doğrulamak için sistemdeki hatalara bakılır. Sonuç baştan bellidir. Bir olay, yaşantı veya durumun bir kısmının algılanarak diğer kısımlarının algılanmamasıdır. Algılanan kısımlar yaşantıların genellikle olumsuz tarafı olmakla birlikte olumlu yaşantılar algılanmaz, yani bir durumun seçici olarak belli bir ayrıntısının algılaması diğer önemli özellilerin göz ardı edilmesidir. Örnek olarak, "haftalardır her şey ters gitti, iyi giden bir şey yok" düşüncesi veya kişi boşanmadaki haklılığını kendine göstermek için evliliklerindeki tüm hataları ve kavgaları anlatması.

2-Abartma
Olumsuz olaylar büyütülür. Yani mevcut malzemenin yetmediği durumlarda yapıaln eklemeler gibidir. Örnek: Arabası biraz çizilen bir hastanın bunu bir felaket olarak düşünmesi.

3-Küçümseme
Olumlu olaylar küçümsenir. Yani baştan belli olan sonucun aleyhine tüm malzemeler küçümsenir. Örnek: Sınavdan iyi not alan bir öğrencinin "Bunu herkes yapabilirdi önemli bir şey değil" demesi. Güzel olmadığını düşünen bir hasta bayana bir erkek öneride bulunduğunda hastanın "Bu öneriyi herkese götürüyordur" diye düşünmesi.

4-Aşırı Genelleme
Aşırı genelleme tek bir olay üzerinden hatalı olumsuz genelleme yapmaktır, yani bir tek olaydan genel kurallar çıkarılır. Örnek: Utangaç bir delikanlı tüm cesaretini toplayarak bir kıza hayatında ilk defa teklifte bulunur. Genç kız şu an uygun olmadığını ve böyle bir ilişki için hazır olmadığını söyler. Delikanlı "Asla bir kızla arkadaşlık kuramayacağım. Hayatım boyunca yalnız ve mutsuz olmaya mahkumum" şeklinde aşırı bir genellemeye gider. Veya "hangi birini anlatayım" "her zaman bunu yapıyor", veya ufak bir hata yapan hastanın "elime aldığım her şeyi berbat ederim" tarzı düşünmesi vb.

5-Bireyselleştirme
Kişi bütün olumsuzlukların kendisiyle ilgili olduğunu düşünür, yani günlük aksiliklerden kendini sorumlu tutma vardır. Örnek: "O'nun garezi bana, herkese cennet sadece bana cehennem" veya görmediği için yanından gelip geçen arkadaşı için "herhalde onu kızdıracak bir şey yaptım" tarzı düşünme.

6-Ya Hep Ya Hiç Tarzında Düşünme
Ego süperogoya haklılığını gösterir. Olaylar siyah- beyaz, çok kötü- fevkalade, iyi- kötü gibi iki uçta yer alır. Örnek: "ben bir hiçim."

7-Keyfi Çıkarsama
İlk 6 maddede az da olsa mantıklı açıklamalar yapılabilir. Ama keyfi çıkarsamada mantık yoktur yani kanıt olmadan yada aksi kanıt olduğu halde bazı sonuçlara ulaşma durumu vardır. Örnek: Terapide verilen ilk ödevde güçlük yaşayan birinin "bu tedavi bir işe yaramayacak" tarzı düşünmesi veya "hissediyorum..", içime doğuyor...", "rüyamda çıktı...", "falımda çıktı...", "bana büyü yapıldı...", "nazar değdi.." vb.

8-Diğer
-Beyin Okuma
"Benim başarısız biri olduğumu düşünüyor."
-Falcılık
"Bu sınavı geçemeyeceğim."
-Felaketçilik
"Başaramazsam çok feci olacak."
-Etiketleme
"Ben istenilmeyen biriyim."
-Olumlu Şeyleri Önemsememe
"Bu başırılar çok kolay, dolayısı ile önemsiz."
-Olumsuz Filtre
Olumsuz şeylere odaklanma vardır. "Beni sevmeyen şu insanların tümüne bir bak."
-Olması Gerekenler
"Çok iyi yapmalıyım, yapamazsam başarısızım demektir."
-Suçlama
"Bütün sorunlarıma annem ve babam sebep oldu."
-Haksız Mukayese
"O benden daha başarılı."
-Pişmanlık Yöneltme
"Bunu söylememliydim."
-Ya Şöyle Olursa
"Ya nefesimi tutamazsam."
-Duygusal Muhakeme
"Canım sıkılıyor, demek ki evliliğim iyi gitmiyor."
-Kurtulma Yetersizliği
"Asıl sorun bu değil, daha derin problemler, daha başka faktörler var."
-Yargı Odaklaması
"Tenise başlasam da başarılı olamam."

Sonuç olarak hastalarımız, yukarıdaki bilgileri kendi hayatlarında test etmeye başladıklarında, peşin hükümlerden arınmayı ve gerçekçi doğru yorumlar yapabilmeyi öğrenirler. Aynı zamanda deneyimlerinin şekillerini değiştirmek için önceden hazırlanmış yanlış inanış ve varsayımları belirlemeyi de öğrenirler.

---